Covid-19 aşıları kalp krizine yol açıyor mu?

COVID-19 pandemisinin başlangıcından bu yana aşıların güvenliği, özellikle kalp sağlığı üzerindeki etkileri, kamuoyunda ve bilimsel çevrelerde yoğun bir şekilde tartışılmaktadır. Aşı sonrası bildirilen nadir kalp rahatsızlıkları, aşıların kalp krizine (miyokard enfarktüsü) neden olup olmadığı konusunda endişelere yol açmıştır. Ancak, dünya genelinde yapılan milyonlarca dozu kapsayan çok sayıda büyük ölçekli bilimsel araştırma, COVID-19 aşılarının kalp krizi riskini artırdığına dair bir kanıt bulamamıştır. Bununla birlikte, aşıların, özellikle belirli türlerinin, kalp kası iltihabı (miyokardit) ve kalp zarı iltihabı (perikardit) gibi başka nadir kardiyak yan etkilere neden olabileceği tespit edilmiştir. Bu durumların kalp krizinden farklı olduğunu ve genellikle hafif seyredip iyileştiğini vurgulamak önemlidir.

mRNA Aşıları (Pfizer-BioNTech ve Moderna) ve Kardiyak Riskler

mRNA aşılarının, özellikle gençler ve genç erkeklerde, miyokardit ve perikardit riskini çok düşük bir oranda artırdığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bu durum genellikle aşılamadan sonraki ilk hafta içinde ortaya çıkar ve göğüs ağrısı, nefes darlığı veya kalp çarpıntısı gibi belirtilerle kendini gösterir.

• The Lancet dergisinde yayımlanan ve 46 milyondan fazla kişiyi kapsayan bir İngiltere çalışması, ilk doz Pfizer-BioNTech, Moderna veya AstraZeneca aşısından sonra miyokard enfarktüsü riskinde bir artış olmadığını göstermiştir. Aynı çalışma, COVID-19 enfeksiyonu geçirmenin ise kalp krizi riskini anlamlı ölçüde artırdığını ortaya koymuştur (1).

• Benzer şekilde, Journal of the American Medical Association (JAMA) dergisinde yer alan ve ABD'de 192 milyondan fazla aşılanmış kişiyi inceleyen bir çalışma, mRNA aşılaması sonrası kalp krizi, felç veya pulmoner emboli riskinde bir artış saptamamıştır. Ancak miyokardit riskinin, özellikle 12-39 yaş arası erkeklerde ikinci dozdan sonra arttığını doğrulamıştır (2).

• İsrail'de yapılan ve New England Journal of Medicine (NEJM) dergisinde yayımlanan büyük bir çalışma da, Pfizer-BioNTech aşısının miyokardit riskini hafifçe artırdığını, ancak bu riskin COVID-19 enfeksiyonu sonrası ortaya çıkan miyokardit riskinden çok daha düşük olduğunu bulmuştur. Çalışma, aşılamanın kalp krizi riskini artırdığına dair bir kanıt sunmamıştır (3).

Bu çalışmalar, miyokardit ve perikarditin aşıların nadir bir yan etkisi olduğunu, ancak vakaların büyük çoğunluğunun hastanede kısa süreli tedavi ile tamamen iyileştiğini göstermektedir. Bu durumun doğrudan bir kalp krizine yol açması ise son derece nadirdir (4, 5).

Vektör Aşıları (AstraZeneca ve Johnson & Johnson) ve Kardiyak Riskler

Adenoviral vektör aşıları (AstraZeneca ve Johnson & Johnson/Janssen), farklı bir mekanizma ile çok nadir görülen bir pıhtılaşma bozukluğuna (Trombositopeni Sendromlu Tromboz - TTS veya VITT) neden olabilmektedir. Bu durum, beyin veya karın gibi atipik yerlerde kan pıhtıları ile karakterizedir, ancak kalbi besleyen koroner arterlerde pıhtılaşmaya ve dolayısıyla kalp krizine neden olması da teorik olarak mümkündür.

• British Medical Journal (BMJ)'de yayımlanan bir çalışma, AstraZeneca aşısının ilk dozundan sonraki 28 gün içinde arteriyel ve venöz pıhtılaşma riskinde hafif bir artış olduğunu, ancak bu riskin COVID-19 enfeksiyonu sonrası görülen riskten çok daha düşük olduğunu belirtmiştir (6).

• Avrupa İlaç Ajansı (EMA) ve diğer düzenleyici kurumlar, TTS'nin vektör aşılarının çok nadir bir yan etkisi olduğunu kabul etmiş, ancak aşının faydalarının, özellikle ileri yaş gruplarında ve virüsün yaygın olduğu dönemlerde bu riske ağır bastığını vurgulamıştır (7).

Covid-19 virüsü ile enfekte olmak kalp krizi riskini arttırıyor!

COVID-19 aşılarının kalp sağlığı üzerindeki etkilerini değerlendirirken, asıl büyük riskin aşıdan değil, COVID-19 enfeksiyonunun kendisinden kaynaklandığını gösteren kanıtlar ezici bir çoğunluktadır.

• ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) tarafından desteklenen ve *The Lancet Global Health*'de yayımlanan büyük bir meta-analiz, COVID-19 enfeksiyonunun akut miyokard enfarktüsü (kalp krizi), iskemik inme ve diğer kardiyovasküler komplikasyonlar için önemli bir risk faktörü olduğunu doğrulamıştır (8).

• Bir başka büyük çalışma, aşılanmamış kişilerin COVID-19 geçirdikten sonraki yıl içinde kalp yetmezliği, kalp krizi ve felç gibi ciddi kardiyovasküler olaylar yaşama riskinin önemli ölçüde arttığını göstermiştir (9).

Sonuç

Mevcut bilimsel kanıtlar, COVID-19 aşılarının (hem mRNA hem de vektör aşıları) kalp krizi riskini artırmadığını açıkça göstermektedir. Aşılarla ilişkili olduğu bilinen nadir kardiyak yan etkiler (mRNA aşıları için miyokardit/perikardit ve vektör aşıları için TTS), kalp krizinden farklı durumlardır ve görülme sıklıkları son derece düşüktür. Aksine, COVID-19 enfeksiyonunun kendisi, hem akut dönemde hem de uzun vadede kalp krizi, felç ve diğer ciddi kalp damar hastalıkları riskini kayda değer ölçüde artırmaktadır. Dolayısıyla, aşılamanın sağladığı koruma, bilinen bu çok nadir risklerden çok daha ağır basmaktadır (10).

Kaynaklar

1. Hippisley-Cox, J., et al. (2021). Risk of thrombocytopenia and thromboembolic events after covid-19 vaccination and SARS-CoV-2 infection. *The BMJ*, 374, n1931.

2. Klein, N. P., et al. (2021). Surveillance for Adverse Events After COVID-19 mRNA Vaccination. *JAMA*, 326(14), 1390–1399.

3. Barda, N., et al. (2021). Safety of the BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine in a Nationwide Setting. *New England Journal of Medicine*, 385(12), 1078-1090.

4. Patone, M., et al. (2021). Risks of myocarditis, pericarditis, and cardiac arrhythmias associated with COVID-19 vaccination or SARS-CoV-2 infection. *Nature Medicine*, 28(2), 410-422.

5. Boehmer, T. K., et al. (2021). Association Between COVID-19 and Myocarditis in a Large US Health Care System. *Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR)*, 70(35), 1228-1232.

6. Pottegård, A., et al. (2021). Arterial events, venous thromboembolism, thrombocytopenia, and bleeding after vaccination with Oxford-AstraZeneca ChAdOx1-S in Denmark and Norway: population based cohort study. *The BMJ*, 373, n1114.

7. European Medicines Agency (EMA). (2021). AstraZeneca’s COVID-19 vaccine: EMA finds possible link to very rare cases of unusual blood clots with low blood platelets.

8. Bai, F., et al. (2023). Association of COVID-19 with risk of acute myocardial infarction and ischaemic stroke: a systematic review and meta-analysis. *The Lancet Global Health*, 11(3), e363-e372.

9. Xie, Y., et al. (2022). Long-term cardiovascular outcomes of COVID-19. *Nature Medicine*, 28(3), 583-590.

10. The Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). (2022). COVID-19 vaccine safety updates. Centers for Disease Control and Prevention (CDC).